Faylar-2 / Normal Faylar

Normal fayları anlamak için öncelikle bazı fay terimlerine hakim olmamız gerekiyor. Bunu bir şekille anlatalım.

Normal fayın tanımı fay düzlemi boyunca tavan bloğunun eğim yönünde (aşağıya, yer çekimi yönünde) hareket etmesi durumudur. Ne demek peki bu?

Fay düzlemi kırığın meydana geldiği düzleme denir.

Tavan bloğu fay düzleminin üzerindeki bloğa verilen isimdir.

Taban bloğu ise fay düzleminin altında kalan bloğa verilen isimdir.

Kırığın gerçekleştiği düzlemin üstündeki blok, oklarla gösterildiği gibi aşağıya doğru hareket ederse bu normal fay olarak adlandırılır. Elma nasıl bırakıldığında aşağı yani yer çekimine doğru hareket ediyorsa aynı mantık dolayısıyla ismi de yer çekimi yönünde aşağıya doğru hareket ettiği için normal olarak adlandırılmıştır.

Normal Faylar Hangi Ortamlarda Bulunur?

• Uzaklaşan levha sınırları

Kısaca birbirinden uzaklaşırken açılma alanlarının oluşmasından dolayı bu alanlarda normal faylanma gözlenir.

• Riftler

Kıta içi ve okyanus ortası riftler olarak 2'ye ayrılır. Bu bölgelerde yine açılma ile ilişkili alanlardır oluşum mekanizmalarına daha sonra değinilecektir.

• Diyapir ve domların tepe kısımları

Dom gibi yapılar yer altından yer üstüne doğru bombe şeklinde ilerleyerek yayılım gösterirler. Bu yapılar şekilde görüldüğü gibi üst bölgelerde açılmalara ve açılma sonucunda da normal fayları oluşturur.

• Büyük ölçekli antiklinallerin tepe kısımları

Antiklinal dediğimiz şey kıvrımın geometrik özelliğidir. Bunu şimdilik sadece kıvrım olduğunu düşünelim bir şeyi büktüğümüzde bükülen sivri kısım çatlamaya ve kırılmaya başlar bu mantık kayaçlarda da aynı şekilde işliyor. Tabakalar sıkışıp yapısal olarak kıvrım şeklini alırken üst kısımlarında özellikle şekildeki gibi (B, C şekillerinde ayrıntılı bir şekilde gösterilmiş) davranışlar gösterir.

• Yer çekimine bağlı olarak gelişen

• Yay-ardı havzalar

Çeşitli sebeplerden dolayı bir levhanın başka bir levhanın altına daldığını düşünelim. Dalan levhanın dalmayan ucu parçalanarak açılmaya ve parçalandığı kısımdan uzaklaşmaya başlar. Biliyorum gözünüzde canlandırması zor bir olay bunları başka yazılarda videolarda daha ayrıntılı şekilde anlatmaya çalışacağım.

• Doğrultu atımlı faylar boyunca gelişen transtansiyonel ortamlar

Doğrultu atımlı faylar kısmında bu konuyu daha ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz fakat kısaca şöyle üstünden geçelim, bir doğrultu atımlı fay boyunca fayın bir ucunda genişleme bir ucunda ise sıkışma meydana gelir. Genişlemenin olduğu kısımlar da normal faylanlamalar gerçekleşir.

• Delta önlerinde gelişen büyüme fayları

Bir delta ortamında açılmalı bir tektonizma meydana gelir. Yine bu ortamın özellikleri hakkında detaylı bir yazı paylaşacağım sadece açılma ile gelişen normal fayların geliştiğini bilmemiz yeterli olacaktır.

Bu ortamların oluşum mekanizmalarını sonraki yazılarda bahsedilecektir. Ancak genel hatlarıyla hepsinin ortak özelliği kabuk üzerinde genleşme yani açılmanın gerçekleştiği bölgelerdir.

Bir sonraki yazıda normal fayların geometrik özelliklerinden ve arazi ve harita üzerindeki tanımlamalarından bahsedeceğim. Takipte kalın :)

Aşağıda Normal fay blok modelinin bir videosunu koyuyorum dileyenler için bulduğum kaynağın youtube videosunu da ekliyorum, videoda tüm fay çeşitleri mevcut izleyebilirsiniz.