Fay terimi kayaçlarda gözle görülecek kadar kayma hareketi gösteren kırıklara verilen genel bir isimdir. Kayaçlar bu kırıklar boyunca koparak birbirinden ayrılırlar. Genel bir tanımlama ile kayaçların bir düzlem boyunca gözle görülecek derecede kayma göstermesi olayına faylanma, bu olay sonucu meydana gelen şekle Fay denir. Faylanma olayı sonucu çoğunlukla birbirine paralel bir veya birkaç kayma düzlemi meydana gelebilir veya fay zonlarındaki kayaçlar kırılıp parçalanabilir. Faylar ve çatlaklar mekanik bakımdan birbirlerine benzerlerse de çatlaklarda genellikle kırılma düzlemleri boyunca yanlara doğru bir açılma olmasına karşılık faylarda ise kırılma düzlemine paralel olarak ve değişik yönlere doğru bir kayma hareketi söz konusu olmaktadır.
Peki arazide faylar nasıl tanınır ve nitelikleri nasıl saptanır?
FAY ZONU ÖZELLİKLERİ
Fay breşi faylarda kırılma blokları birbirleri üzerinden sürtünerek kaymaları, fay zonundaki kayaçların parçalanıp ufalanmasına yol açar. Fay düzlemi boyunca yer alan ve mekanik olarak ezilmiş, ufalanmış bu malzemelere fay breşi adı verilir.
Fay oluşumu sırasında yükselen ve alçalan blok arasındaki yüzey kayma ve sürtünme nedeniyle çizilir, cilalanır. Parlak görünen bu yüzeye fay aynası denir.
SİSMİK VERİLER
Gördüğümüz şekilde her bir rengin farklı katman olduğunu ve bu katmanların normal şartlarda yatay bir şekilde devam etmesi gerektiğini düşünün. Fakat şekilde bu katmanlarda yatay devamlılık yok bunun sebebi de ortamda sıkışmaya ya da açılmaya bağlı bir hareketin varlığı söz konusudur. Bu hareketin niteliğini yani sıkışma ya da açılmanın hangisi olduğunu belirlemek için fay türlerini bilmek ve arazi verileri ile arazide gördüğümüz yapıları deneştirmek gerekir.
JEOLOJİK VEYA STRATİGRAFİK BİRİMLERE ETKİSİ
Yapılan sondajlar ve bu sondajların sonucunda birimlerde eksiklik ya da tekrarlıkların olması bize fayın varlığını göstermekte ve bu fayın türünü belirlemede sondaj çalışmaları yardımcı olacak en önemli veridir.
MORFOLOJİK VERİLER
Topoğrafyaya bakarak faylar ile ilgili bilgiler toplayabiliriz. Gördüğünüz şekillerde ani topoğrafik değişimleri görüyorsunuz bunlar faylanma olayının sonucunda oluşmuş olabilir. Alüvyon yelpazeleri yine aynı şekilde bizlere faylanmayı gösteren en önemli arazi verilerinden biridir.
Genel olarak tüm fay çeşitleri için farklı arazi verileri mevcuttur. Bu arazi verileri ve farklı fay türlerinin oluşum ortamları için bir sonraki yazıyı okuyabilirsiniz. Takipte kalmaya devam edin yeni yazılar yolda !
Referans;
Topal, S., Keller, E., Bufe, A., & Koçyiğit, A. (2016). Tectonic geomorphology of a large normal fault: Akşehir fault, SW Turkey. Geomorphology, 259, 55–69. doi:10.1016/j.geomorph.2016.01.014
Fossen, H. (2016). Structural geology. Cambridge University Press.
Comments